بحث ابطال سند رسمی انتقال مالکیت زمانی قابل طرح است که شخصی اقدام به ابطال یا بی‌اثر کردن یک یا چند سند می‌‌نماید که به طور رسمی ثبت شده‌اند.
ببینیم این دعوا معمولاً در چه مواقعی مطرح می‌شود.
مواقعی که یک ملک به چند نفر فروخته شده باشد، فردی مالکیت موقوفات و اراضی و جنگل‌ها را با سند رسمی به نام خودش ثبت کرده باشد، یا اینکه یک سند مفقود شده باشد و پس از صدور المثنی سند اصلی پیدا شود.
در این شرایط دادگاه با توجه به شرایط و مدارکی که خواهان ارائه می‌کند، مالکیت سند را معین کرده و کلیه اسنادی که خارج از قانون برای افراد دیگر صادر شده‌اند را باطل اعلام می‌کند.
ابطال سند رسمی انتقال مالکیت تحت چه شرایطی صورت می‌گیرد؟
۱. ابطال به حکم قانون
گاهی ممکن است ابطال سند رسمی انتقال مالکیت بدون اختلاف و اقامه دعوا از سوی ذی‌نفعان مطرح شود. از جمله اسنادی که با حکم قانون‌گذار باطل می‌شود می‌توان به اسناد رسمی مالکیت اراضی موات، جنگل‌ها و مراتع، مالکیت موقوفات و… اشاره کرد.
۲. ابطال اسناد صوری و غیرواقعی
در صورتی که فرد برای مالکیت ملک مورد نظر خود، سند صوری و غیرواقعی تنظیم کرده باشد، خواهان می‌تواند درخواست ابطال سند رسمی انتقال مالکیت را در دادگاه مطرح کند، تا سند مذکور به دلیل عدم اعتبار و پشتوانه قانونی توسط مراجع معتبر باطل شود.
۳. ابطال اسناد جعلی
اسناد جعلی اسنادی هستند که به قصد تحصیل مال نامشروع یا فریب مردم صادر شده‌اند. از جمله این اسناد می‌توان به به جعل مهرهای دولتی، جعل اسناد دولتی، جعل کارت پایان خدمت، جعل گذرنامه یا جعل مدارک تحصیلی و مالکیت منازل و… اشاره کرد.
در شرایطی که فردی سندی را به صورت نامشروع و با اهداف سوءاستفاده جعل کرده باشد، مجرم شناخته می‌شود. در این شرایط اسناد جعلی توسط مراجع قانونی باطل اعلام می‌شوند و شخص جاعل نیز تحت پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت.
۴.ابطال سند رسمی معارض
اگر برای یک ملک چند سند صادر شده باشد فقط یکی از آن‌ها معتبر خواهد بود. طبق قانون، سندی که به لحاظ تاریخی مؤخر است نسبت به سند اولیه معارض محسوب می‌شود.
در صورتی که صدور سند معارض برای مرجع قانونی محرز باشد، دادگاه این موضوع را به دارنده سند معارض اطلاع می‌دهد و فرد تا دو ماه فرصت دارد تا طرح دعوای ابطال سند را در مراجع قانونی مطرح کند. پس از ارائه طرح دعوای شخص مذکور، دادگاه هر دو سند را بررسی می‌کند و سندی که به ثبت نرسیده باشد را باطل اعلام می‌کند.
اگر در طول مدت زمان دو ماه مشخص شود دارنده سند معارض طرح دعوای ابطال سند را مطرح نکرده باشد، دارنده سند صادر شده اولیه، با ارائه گواهی عدم طرح دعوا دارنده سند معارض می‌تواند این سند را باطل کند.
نکات مهم:
- دادگاه صالح برای رسیدگی به پرونده ابطال سند مالکیت محل صدور سند است.
- در مورد اسناد رسمی تنها ادعای جعل قابل قبول است، اما برای اسناد عادی علاوه بر ادعای جعل می‌توان ادعای تردید و انکار را نیز مطرح کرد.
- دعوای ابطال سند مالکیت، مالی محسوب می‌شود و برای رسیدگی به این دعوا مستلزم پرداخت هزینه دادرسی و هزینه ثابت خواهید بود. برای ابطال سند لازم است که ارزش معامله به عنوان دعاوی مالی محاسبه شود و هزینه دادرسی بر اساس ارزش معامله تعیین خواهد شد.