در صورت بروز هرگونه اشکال در دادرسی، بررسی مجدد پرونده امکان‌پذیر است. اعتراض به حکم صادره قطعی و درخواست پیگیری پرونده‌های مختومه، از طریق اعاده دادرسی انجام میشود. اعاده در لغت به معنای بازگرداندن است.
زمانی که با درخواست محکوم علیه(خوانده یا متهم)، پرونده با وجود صدور حکم قطعی، مجددا در دادگاه صادر کننده حکم، مورد بررسی قرار گیرد، اعاده دادرسی صورت می‌گیرد.
تحقق چه دلایلی جهت اعاده دادرسی ضروری‌ست؟
- مغایرت رای صادره با قوانین آشکار شرعی بنابه تشخیص رئیس قوه قضائیه
- عدم تطابق موضوع حکم صادره با ادعای خواهان
- حکم صادر شده بیش از خواسته خواهان باشد.
- عدم تطابق مفاد حکم صادره به جهت استناد به مواد قانونی متضاد با هم
- صدور حکم متفاوت در ارتباط با پرونده‌ای که قبلا در همان دادگاه مورد بررسی قرار گرفته و حکم صادر شده است.
- تقلب فرد مقابل دعوی(مثل شهادت دروغ) که در حکم صادره تاثیر داشته است.
- اثبات اینکه حکم با استناد به اسناد جعلی صادر شده است.
- دستیابی به مدارکی که بر حق بودن فرد درخواست کننده اعاده دادرسی را ثابت نماید.
انواع اعاده دادرسی
اعاده دادرسی اصلی:
در این نوع، اعاده دادرسی به طور مستقل توسط کسی که حکم به ضرر او صادر شده، درخواست میشود. دادخواست ارائه شده به همان دادگاه صادر کننده حکم(چه دادگاه بدوی و چه دادگاه تجدیدنظر) تقدیم می‌گردد.
اعاده دادرسی طاری:
اعاده دادرسی نسبت به حکمی انجام می‌گیرد که در حین دادرسی به عنوان دلیل و مدرک ارائه می‌گردد. بدین صورت که یکی از طرفین دعوی مطابق حکم صادره قطعی برای محکمه‌ای دیگر، ادله‌ای به منظور اثبات ادعای خود ارائه می‌دهد.
مهلت درخواست اعاده دادرسی
۲۰ روز برای افراد مقیم ایران
۲ ماه برای افراد مقیم خارج از کشور
ذکر این نکته ضروری‌ست که مهلت اعاده دادرسی نسبت به احکام قطعی که به صورت حضوری صادر شده‌اند، از تاریخ ابلاغ حکم آغاز میشود ولی در ارتباط با احکام غیابی صادره، با انقضای مهلت درخواست تجدیدنظر و واخواهی آغاز می‌گردد.
چنانچه عدم اقدام فرد جهت ارائه دادخواست اعاده دادرسی بنابه دلایل موجه باشد، در صورت تایید دلیل وی، امکان قبول دادخواست بعد از اتمام مهلت مقرر نیز وجود دارد. در غیر اینصورت دادخواست وی رد خواهد شد.
از جمله دلایل موجه:
- بیمار بودن متقاضی
- تحت بازداشت بودن
- فوت اعضای خانواده وی
- بروز حوادث غیر مترقبه مثل زلزله
مراحل درخواست اعاده دادرسی
- تنظیم دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضائی
- پرداخت هزینه
- تقدیم دادخواست به دادگاه صادر کننده حکم قطعی توسط دفتر خدمات قضائی
- بررسی پرونده توسط دادگاه
- اظهارنظر دادگاه نسبت به اساس دادخواست
- قبول یا رد دادخواست براساس وجود شرایط مربوطه، اعم از عدم انقضای مهلت مقرر، تحقق علل ارائه دادخواست، تناسب ادله متقاضی با موضوع دادخواست و دارا بودن ادله به جهت شرایط قانونی
حالت اول: قبول دادخواست
- خارج شدن پرونده از وضعیت مختومه
- تعیین وقت رسیدگی و احضار طرفین
- تشکیل جلسه رسیدگی
- رسیدگی به ماهیت دعوی و دلایل بیان شده
- در صورت قبول دلیل و ادعای دادخواست کننده، حکم قبلی نقض و حکم مقتضی صادر می‌گردد.
در صورت رد دلایل و ادعا، حکم قبلی تایید خواهد شد.
حالت دوم: رد دادخواست
- صدور قرار رد دادخواست
- مختومه شدن پرونده
نحوه اجرای حکم بعد از قبول دادخواست اعاده دادرسی
- در ارتباط با پرونده مالی اگر بتوان از طرف مقابل دادرسی که حکم قبلی به نفع وی صادر شده بود، تامین یا خسارت اخذ نمود، اجرای حکم قبلی ادامه پیدا می‌کند. در غیر اینصورت، تا زمان صدور حکم مقتضی، اجرای حکم متوقف می‌ماند.
- در ارتباط با پرونده غیرمالی، تا زمان صدور حکم مقتضی، اجرای حکم متوقف میشود.
- در ارتباط با پرونده‌های مشمول حکم اعدام یا قطع عضو، در صورت ارائه دادخواست اعاده دادرسی، بلافاصله و بدون طی مراحل پذیرش یا رد دادخواست، اجرای حکم متوقف می‌گردد.
- در صورت توقف اجرای حکم بنابه درخواست اعاده دادرسی و در ادامه، رد دادخواست، عملیات اجرائی به حالت قبلی بازگردانده میشود.